Biometanownie – kluczowy element gospodarki obiegu zamkniętego

W ostatnim czasie biometanownie stały się przedmiotem wielu dyskusji. Dotyczą one m.in. tematów związanych z transformacją energetyczną, zrównoważonym rozwojem czy udziałem społeczeństwa w sprawach związanych z odnawialnymi źródłami energii. Z jednej strony wiele osób dostrzega w biometanowniach ogromny potencjał jako źródła odnawialnej energii oraz niezbędny element w transformacji energetycznej. Jednak z drugiej strony wciąż pojawiają się obawy związane z ich budową i eksploatacją. Często wynikają one z niewiedzy oraz nieufności wobec nowych technologii. Z tego względu warto przyjrzeć się poszczególnym obawom, które są związane z ich funkcjonowaniem. Pozwoli to lepiej zrozumieć proces produkcji biometanu, co w konsekwencji może mieć korzystny wpływ na odbiór omawianych instalacji przez społeczeństwo.

Jak działa biometanownia?

Biometanownie wykorzystując biomasę oraz odpady ulegające biodegradacji do produkcji energii, odgrywają kluczową rolę nie tylko w kontekście dekarbonizacji gospodarki, ale również w procesie prawidłowej gospodarki odpadami. Przekształcając odpady w odnawialne paliwo, redukuje się ich ilość trafiającą na składowiska oraz zmniejsza ryzyko nielegalnego składowania lub wyrzucania, np. do lasu. Zapobiegając tym negatywnym działaniom, sprzyja się redukcji emisji gazów cieplarnianych do środowiska dbając jednocześnie o środowisko przyrodnicze.

Produkcja biometanu opiera się na procesie fermentacji metanowej. Wytworzony biogaz poddawany jest procesowi uszlachetniania do biometanu. W biometanowniach można przetwarzać różnorodne surowce, takie jak nawozy naturalne (obornik, gnojowica), odpady z przemysłu rolno-spożywczego, produkty uboczne z rolnictwa, osady ściekowe czy resztki żywności. Tak duża różnorodność pozwala w wielu przypadkach na lokalne zagospodarowanie dostępnej biomasy.

Uwarunkowania prawne realizacji inwestycji

Zasady i warunki dotyczące działalności w zakresie wytwarzania biometanu, podobnie jak w przypadku biogazu, biogazu rolniczego czy energii elektrycznej z odnawialnych źródeł energii, zostały określone w Ustawie z dnia 20 lutego 2015 r. o odnawialnych źródłach energii (Dz.U. 2015 poz. 478). Zgodnie z tą ustawą, biometan definiowany jest jako „gaz uzyskany
z biogazu, biogazu rolniczego lub wodoru odnawialnego, poddany procesowi oczyszczenia, wprowadzany do sieci gazowej lub transportowany w postaci sprężonej albo skroplonej środkami transportu innymi niż sieci gazowe, lub wykorzystany do tankowania pojazdów silnikowych bez konieczności jego transportu”. Biometan jest produktem uzyskanym w wyniku oczyszczania gazu, który polega na usunięciu innych gazów, głównie dwutlenku węgla. Oczyszczony gaz może być wprowadzony do sieci przesyłowej lub wykorzystany w transporcie, co stanowi efektywne i zrównoważone rozwiązanie w zakresie energii odnawialnej.

Obawy lokalnych społeczności

Wiele osób obawia się wystąpienia nieprzyjemnych zapachów, hałasu czy wpływu na lokalny krajobraz. Należy jednak podkreślić, że nowoczesne biometanownie są projektowane z myślą o minimalizacji potencjalnych uciążliwości. Sprawdzone technologie, właściwa eksploatacja instalacji oraz strategia zarządzania pozwalają na bezpieczne przetwarzanie biomasy i odpadów. Wskazanym rozwiązaniem jest jednak uwzględnienie społecznych oczekiwań
i potrzeb. Poniżej wskazano i omówiono najczęściej pojawiające się obawy.

Lęk przed każdą nową inwestycją. Budowa biometanowni, tak jak każdej inwestycji związanej z gospodarką odpadami może budzić pewne obawy. Z tego względu konieczne jest, aby inwestor prowadził działania mające na celu rozwianie obaw związanych z budową i eksploatacją biometanowni. Biometanownie mogą przynieść szereg korzyści, takich jak tworzenie nowych miejsc pracy, rozwój lokalnej infrastruktury czy zapewnienie dostępu
do nawozu organicznego. Edukacja środowiskowa i dialog z mieszkańcami powinny być integralną częścią procesu inwestycyjnego już od wczesnych etapów. Działania te pozwalają inwestorom na lepsze zrozumienie lokalnych potrzeb i oczekiwań.

Nieprzyjemne zapachy, insekty i gryzonie

Ewentualne problemy związane z nieprzyjemnymi zapachami mogą pojawić się w wyniku nieprawidłowego zarządzania odpadami oraz niewłaściwej gospodarki pofermentem. Z tego względu zaleca się, aby czas składowania odpadów mogących powodować uciążliwości był możliwie krótki. Wskazanym rozwiązaniem jest bezpośrednie kierowanie substratów do komory fermentacyjnej, co ogranicza znacząco możliwe emisje. W przypadku prawidłowo prowadzonego procesu fermentacji metanowej wytworzony poferment nie generuję odorów i charakteryzuje się zapachem obojętnym. Biometanownie przetwarzając odpady ulegające biodegradacji są instalacjami pomagającymi redukować odory. Regularne utrzymanie czystości wokół biometanowni sprawia, że nie ma idealnych warunków bytowania dla gryzoni, co pozwoli ograniczyć możliwość wystąpienia tego problemu. Kluczowe jest to, aby personel biometanowni był odpowiednio przeszkolony i dbał o każdy aspekt związany z eksploatacją instalacji.

Zagospodarowanie odpadów

Biometanownie są najczęściej postrzegane jako instalacje do produkcji energii. Należy jednak pamiętać, że w ostatnich latach omawiane obiekty zyskują popularność jako efektywny element procesu gospodarki odpadami. Należy również podkreślić, że ich liczba wzrasta systematycznie na całym świecie. Jak wspomniano wcześniej, do produkcji biometanu wykorzystywać można różnorodne odpady. Ich rozkład odbywa się w szczelnie zamkniętych reaktorach w kontrolowany sposób. Biometanownie to instalacje, które pomagają w walce z problemem odpadów. Produkcja biometanu jest związana z redukcją ilości powstających odpadów oraz z wykorzystaniem ich jako źródła energii.

Zagospodarowanie pofermentu

Jedną z najczęściej wskazywanych obaw w kontekście biometanowni jest ta związana z zagospodarowaniem pofermentu. Poferment jest drugim głównym produktem procesu fermentacji metanowej. Jest on często postrzegany jako odpad czy produkt uboczny, co może budzić pewne obawy i nieufność. Należy jednak wskazać, że jest to wartościowy produkt, który może przynieść wiele korzyści dla środowiska. Poferment pochodzący z nowoczesnych biometanowni jest zasobny w składniki odżywcze, takie jak azot, fosfor i potas, co potwierdzają liczne badania naukowe. Stosując poferment ogranicza się zużycie nawozów mineralnych. Poferment pomaga również w zatrzymaniu wody w glebie, co jest istotne w kontekście zmian klimatycznych. W prawie wskazano wymagania dotyczące właściwości fizykochemicznych i mikrobiologicznych, które musi spełniać poferment przed jego zastosowaniem.

Wartość nieruchomości w okolicy

Kolejnym często wskazywanym obszarem mogącym wywoływać obawy jest temat dotyczący możliwości wystąpienia spadku wartości nieruchomości znajdujących się w sąsiedztwie planowanej inwestycji. W odniesieniu do komfortu życia mieszkańców najczęściej wymienia się aspekty związane z odorem, hałasem oraz ingerencją w drogi dojazdowe. Biometanownie działają zgodnie z przepisami prawa. W momencie, kiedy biometanownia została wybudowana w prawidłowy sposób, a zarządzanie i eksploatacja odbywają się w należyty sposób, wpływ tej instalacji na otoczenie jest znacznie mniejszy niż się powszechnie uważa. Wiele jest przypadków, kiedy to sąsiedztwo biogazowni czy biometanowni korzysta z faktu funkcjonowania instalacji w okolicy, otrzymując np. ciepło, czy nawóz organiczny. Mając na uwadze wysokie standardy i wykwalifikowany personel instalacji, ryzyko pojawienia się czynników mogących wpłynąć negatywnie na wartości cen nieruchomości znacząco spada.

Użytkowanie lokalnej infrastruktury

Użytkowanie każdej z instalacji ingeruje w środowisko. Część społeczeństwa może się obawiać, że budowa biometanowni negatywnie wpłynie na infrastrukturę gminy. Dotyczy to zwłaszcza dróg co jest związane z dowozem substratów do instalacji. Dla instalacji o różnych mocach mowa najczęściej o kilku, kilkunastu lub kilkudziesięciu transportach dziennie. Z pewnością każdy pojazd może oddziaływać na lokalną infrastrukturę, jednak należy podkreślić, że wiele pojazdów każdego dnia korzysta z dróg również w nie ingerując. Szacowana dzienna liczba dostaw nie jest szczególnie duża w odniesieniu do normalnego ruchu na wielu drogach wojewódzkich czy krajowych.

Wpływ na krajobraz

Biometanownie podobnie jak każdy obiekt budowalny oddziaływają na krajobraz. Ze względu na fakt, że biometanownie są budowane głównie na terenach rolniczych, ich ingerencja nie powinna być uznawana za tak dużą. Wynika to w głównej mierze z sąsiedztwa innych budynków takich jak budynki inwentarskie, czy zakłady związane z przemysłem rolno-spożywczym.

Podsumowanie

W kontekście globalnych wyzwań i zmian klimatycznych, biometanownie stają się nie tylko alternatywą, ale zdaniem wielu nawet koniecznością. Ich rola, jako niezbędnego elementu gospodarki odpadami oraz transformacji energetycznej, wydaje się niepodważalna. Rozwój biometanowni wpisuje się w idee zrównoważonego rozwoju oraz ochrony środowiska. Edukacja środowiskowa i dialog ze społeczeństwem mogą pomóc w przezwyciężeniu obaw,
co z kolei pozwoli w pełni wykorzystać potencjał jaki daję ta technologia.

Autor: prof. dr hab. inż. Wojciech Czekała

Wybrane osiągnięcia naukowe profesora Wojciecha Czekały:
- ponad 170 publikacji naukowych, w tym ponad 60 opublikowanych w czasopismach znajdujących się na liście filadelfijskiej, 
- 180 wykonanych recenzji dla czasopism naukowych, prawie wszystkie dla czasopism znajdujących się na liście filadelfijskiej (głównie Elsevier), 
- 40 publikacji popularnonaukowych opublikowanych w czasopismach drukowanych 
- zaklasyfikowanie w grupie 2% najbardziej wpływowych naukowców na świecie pod względem cytowań w literaturze naukowej w latach 2022 i 2023 (Uniwersytet Stanforda),